Преглед на кодот на Планкова должина

'''Планкова должина''' ({{math|<var>ℓ</var><sub>P</sub>}}) — [[мерна единица|единица]] за [[должина]] еднаква на {{вред|1.616199|(97)|e=-35}} [[метар|метри]]. Претставува основна единица во системот на [[Планкови единици]], наречени по неговиот творец, германскиот физичар [[Макс Планк]] (1858-1947). Единицата се дефинира според три [[бездимензионална величина|темелни]] [[физичка константа|физички константи]]: [[брзина на светлината|брзината на светлината]] во вакуум, [[Планкова константа|Планковата константа]] и [[гравитациска константа|гравитациската константа]].

Величината на оваа единица може да се замисли вака: доколку имаме точка од {{мм|0,1}} (нешто најситно што може да види голото човечко око) и ја зголемиме во размер на [[метагалаксија|видливата вселена]], тогаш Планковата должина би била голема колку вистинска точка од {{мм|0,1}} во однос на неа. Со други зборови, точката од {{мм|0,1}} е на половина помеѓу Планковата должина и големината на видливата вселена на [[логаритамска скала]].

==Вредност==
Планковата должина {{math|<var>ℓ</var><sub>P</sub>}} се дефинира како

<math> \ell_P =\sqrt{\frac{\hbar G}{c^3}}</math> {{math|≈ 1,616 229(38){{e|−35}} м}}

каде <math>c</math> е брзината на светлината во вакуум, {{мпром|G}} е гравитациската константа, а {{мпром|ħ}} е сведената Планкова константа. Двете цифри во загради се проценетата [[стандардна грешка]].<ref>Џон Баез, [http://math.ucr.edu/home/baez/planck/node2.html Планкова должина]</ref><ref>[[Национален институт за стандарди и технологија|НИСТ]], „[http://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?plkl Планкова должина]“, [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/index.html константи] на [[Комитет за податоци за науката и технологијата|CODATA]]</ref> Планковата должина изнесува 10<sup>−20</sup> од пречникот на еден [[протон]].

==Теориско значење==
Засега Планковата должина нема докажано физичко знаење, но сепак е предмет на [[теориска физика|теориско]] истражување. Бидејќи единицата е толку многу помала од измерната способност на денешните инструменти, не постои начин истата да се види непосредно. Според воопштениот [[принцип на неодреденост]] (замисла од шпекулативните модели на [[квантна гравитација]]), Планковата должина е најмалата можна измерлива должина (во отстапување од фактор 10) и ниеден напредок во мерната технологија не може ни теориски да измери должина помала од неа.

Во некои облики на [[квантна гравитација]], Планковата должина е размерот во кој со [[простор-време]]то владеат квантни чинители, па така невозможно е да се различи положбата на две места поблиску од една Планкова должина. Точните ефекти на квантната гравитација се непознати, но се смета дека простор-времето има дискретна или [[квантна пена|пенеста]] структура во размер на една Планкова должина (т.е. на растојанија помали од неа).

Планковата површина (Планковата должина на квадрат) има улога во [[термодинамика на црните дупки|ентропијата на црните дупки]]. Вредноста на оваа ентропија, изразена во единици на [[Болцманова константа|Болцмановата константа]] се добива со <math>\frac{A}{4\ell_\mathrm{P}^2}</math>, каде {{мпром|A}} е површината на [[хоризонт на случувањата|хоризонтот на случувањата]]. Планковата површина е површината за која  се зголемува една сферна [[црна дупка]] кога ќе проголта едно парче ([[бит]]) информација, според доказот на [[Јакоб Бекенштајн]].<ref>{{нмс|url=http://prd.aps.org/abstract/PRD/v7/i8/p2333_1 |title=Phys. Rev. D 7, 2333 (1973): Black Holes and Entropy |publisher=Prd.aps.org |accessdate=2013-10-21}}</ref>

Доколку постојат големоразмерни дополнителни димензии, измерената јачина на гравитацијата може да биде монгу помала од нејзината вистинска (малоразмерна) вредност. Во тој случај, Планковата должина не би имала темелно физичко значење, а квантногравитаџиските ефекти би се јавиле во други размери.

Кај [[теорија на струните|теоријата на струните]], Планковата должина е величинските ред на струните што треперат кога образуваат [[елементарни честички]], додека пак помалите растојанија немаат физичка смисла.<ref name="Burgess_and_Quevedo">{{наведени вести | author=Cliff Burgess |author2=Fernando Quevedo | title=The Great Cosmic Roller-Coaster Ride | url= | type=print | work=[[Scientific American]] | publisher=Scientific American, Inc. | page=55 | date=November 2007 }}</ref> Размерот на струните {{мпром|l<sub>s</sub>}} е во однос со Планковиот размер според {{math|<var>ℓ</var><sub>P</sub> {{=}} <var>g<sub>s</sub></var><sup>{{sfrac|4}}</sup><var>l<sub>s</sub></var>}}, каде {{мпром|g<sub>s</sub>}} е константата на спарување на струните. Иако се нарекува така, ова не е константа, туку зависи од вредноста на [[скаларно поле|скаларното поле]] наречено [[дилатон]].

Кај [[јамчеста квантна гравитација|јамчестата квантна гравитација]], површината се квантува, а Планковата површина е најмалата можна вредност на површина (во отстапување од фактор 10).

Кај двојната специјална теорија на релативноста, Планковата должина е неменлива, без оглед на тоа дали се набљудува или не.

Потргата по физичките закони кои важат во размер на Планковата должина е дел од потфатот да се дојде до [[теорија на сè|теоријата на сè]].

== Поврзано ==
* [[Величински поредок (должина)]]
* [[Планкови единици]]
* [[Природни единици]]

== Наводи ==
{{наводи}}

==Библиографија==
* {{наведено списание
|last=Garay |first=Luis J.
|date=January 1995
|title=Quantum gravity and minimum length
|journal=International Journal of Modern Physics A
|volume=10 |issue= 2|pages=145 ff.
|arxiv=gr-qc/9403008v2
|bibcode= 1995IJMPA..10..145G
|doi=10.1142/S0217751X95000085
}}

== Надворешни врски ==
* {{нмс|last=Bowley|first=Roger|title=Планкова должина|url=http://www.sixtysymbols.com/videos/plancklength.htm|work=Sixty Symbols|publisher=Брејди Харан за [[Нотингемски универзитет|Нотингемскиот универзитет]]|author2=Ивс, Лоренс |year=2010}}


{{Планкови единици}}

[[Категорија:Единици за должина]] 
[[Категорија:Природни единици|Должина]]
[[Категорија:Макс Планк|Должина]]

[[de:Planck-Einheiten#Definitionen]]